• Łukasz Mirocha: Projekt jest już blisko finalizacji. Jak z perspektywy minionych miesięcy oceniasz pracę nad obiegami kultury w Katowicach? Które zadania udało się już zrealizować, na co musimy poczekać aż do grudniowej konferencji?

Karol Piekarski: Na ostateczne wyniki musimy poczekać nawet dłużej niż do grudnia, choćby z tego względu, że wciąż gromadzimy i przetwarzamy dane, by przeprowadzić zaplanowane analizy. Jednak już dziś wiemy bardzo dużo o kilkunastu przebadanych wcześniej wydarzeniach kulturalnych w Katowicach.

• Czy powstały już opracowania podsumowujące wstępne wyniki badań?

Stworzyliśmy prototyp raportu z tej części projektu, w którym opisujemy między innymi specyfikę dużych katowickich festiwali, takich jak OFF czy Nowa Muzyka. Widać wyraźnie, że są one wartościowe dla miasta: przyciągają gości spoza Katowic, którzy chętnie zwiedzają śródmieście i wydają tu zdecydowanie więcej pieniędzy niż publiczność innych wydarzeń. Mamy też gotowe narzędzie do analizy i prezentacji danych z Facebookowych stron instytucji kultury, poza tym przygotowaliśmy kilka innych działających prototypów, np. narzędzie badające dostępność geograficzną instytucji, które wkrótce przetestujemy na większych zbiorach danych.

• Mimo wakacji Medialab nie próżnował. W sierpniu udostępniono facebookową aplikację, dzięki której użytkownicy portalu mogą odpowiedzieć na pytania związane z uczestniczeniem w katowickich wydarzeniach kulturalnych. Jaka jest jej rola w projekcie, czy pozwoli ona scalić dwie odnogi badań – tradycyjne ankiety i analitykę danych facebookowych?

Takie jest założenie. Ale tak naprawdę jest to eksperyment, chcemy zobaczyć, na ile w ogóle taka forma jest przydatna w badaniach kultury. Mimo wszystko nie jest to zbyt popularne rozwiązanie w badaniach naukowych, więc już samo to doświadczenie, nie wspominając o pozyskanych danych, jest dla nas bardzo wartościowe. Dlatego serdecznie zachęcam do skorzystania z aplikacji pod adresem www.badamykulture.eu.

• Od samego początku zadanie realizował interdyscyplinarny zespół złożony z programistów, projektantów i badaczy. Czy udało się wam okiełznać wyzwania związane z koordynacją pracy w takim środowisku?

Szacuję, że co najmniej 40% czasu zabierają nam właśnie czynności związane z zarządzaniem projektem, ważne jest więc, żeby dobrze przygotować workflow: sposób komunikacji, zasady dokumentacji działań, przepływ danych etc.

Takie wspólne działanie przynosi najlepsze rezultaty. Przy czym nie trzeba angażować wszystkich w pełnym wymiarze czasowym, zazwyczaj wystarczy kilka wspólnych spotkań lub prowadzenie dobrej dokumentacji, która pozwoli innym członkom teamu kontrolować rozwój sytuacji. Nieocenione w tym momencie są narzędzia do pracy online, począwszy od Dokumentów Google, przez systemy zarządzania projektem, aż po GitHuba, gdzie zawsze można znaleźć aktualną wersję skryptu lub danych.

• Jak w praktyce wygląda taka współpraca?

Gdy jest już zdefiniowany problem badawczy – na przykład geograficzna dostępność kultury w Katowicach – zazwyczaj w grupie 3–4 osób rzucamy pomysłami, spekulujemy i opracowujemy szczegółowe założenia. Równolegle wraz z analitykami i programistami próbujemy dotrzeć do interesujących treści, w przypadku badania dostępności np. za pomocą API Map Google. Po drodze dużo czasu zajmuje czyszczenie danych, głównie konwertowanie do określonych formatów, by można było z nich swobodnie korzystać w innych środowiskach i programach.

Następnie wykonujemy wiele analiz, stosując często eksploracyjną wizualizację danych – generujemy dziesiątki statystyk i roboczych wykresów, by sprawdzić, co wynika ze zgromadzonych treści (badając dostępność, za każdym razem dane wrzucaliśmy szybko na mapę, by łatwiej wychwycić prawidłowości i ew. błędy). Istotne jest, by dostęp do tych wizualizacji mieli wszyscy członkowie zespołu, niezależnie od tego, czy akurat brali udział w eksploracji. W tym celu tworzymy proste prototypy raportów, używając zazwyczaj biblioteki R Markdown, które można w łatwy sposób opublikować online, a następnie szybko aktualizować, gdy pojawią się uwagi lub nowe pomysły.

Tak przygotowane treści, uzupełnione o dane źródłowe w odpowiednich formatach (zazwyczaj w plikach tekstowych csv lub json), trafiają do projektantów graficznych przygotowujących wizualizacje i layout prezentacji. Ostatecznie projekt przejmują deweloperzy, którzy wykonują stronę internetową z wynikami badań. Oczywiście na wszystkich tych etapach odbywają się dyskusje i konsultacje, zawsze jest to praca zespołowa.

• Medialab opiera swoją pracę na współpracy z ekspertami, w ramach projektu Shared Cities, zorganizowano szereg warsztatów m.in. z data science i porządkowania danych, które miały rozszerzyć kompetencje członków zespołu. Jak po czasie oceniasz wartość takich inicjatyw?

Wszystkie te spotkania były dla nas bardzo ważne: czasem zyskaliśmy istotne kompetencje programistyczne, czasem przeprowadziliśmy analizę, która doprowadziła do jakichś wniosków, w jeszcze innych przypadkach po prostu przedyskutowaliśmy z zaproszonymi ekspertami nasze założenia badawcze. Dla przykładu, warsztaty z zakresu analizy danych sondażowych w R rozwiały wiele wątpliwości związanych z badaniem ankietowym, z kolei po wspólnej pracy z Piotrem Migdałem i stworzeniu prototypowych narzędzi do badania treści z Facebooka postanowiliśmy kontynuować współpracę – w tym momencie wspólnie z Piotrem prowadzimy analizę sieciową, dzięki której badamy zależności pomiędzy wydarzeniami na podstawie podobnych zainteresowań użytkowników Facebooka.

• Czy w toku prac często zachodziła konieczność zlecania pewnych zadań podmiotom zewnętrznym?

Udało nam się wykonać samodzielnie około 90% zadań, m.in. dzięki szerokim kompetencjom członków zespołu i cyklowi szkoleń, które poszerzały nasze umiejętności. Jednak kilkakrotnie korzystaliśmy z bardzo specjalistycznej wiedzy zewnętrznych ekspertów, trudno bowiem zdobyć pewne kompetencje w kilka tygodni. Zresztą taka współpraca z osobami z zewnątrz jest w pewnych momentach długiego procesu badawczego bardzo odświeżająca i inspirująca, również pod względem towarzyskim.

• Pewną formą współpracy z osobami spoza ścisłego zespołu było angażowanie wolontariuszy do prowadzenia badań ankietowych. Wpisywało się to także w jeden z celów projektu – stworzenie metodyki pracy z danymi przy niskim nakładzie środków. Jak z perspektywy kilku miesięcy oceniasz współpracę z wolontariuszami?

Koordynację tych działań wzięli na siebie stali członkowie naszego teamu: Matylda Badera, Magdalena Chmiel i Oskar Adamus. Wbrew pozorom zarządzanie pracą wolontariuszy to duże wyzwanie wymagające elastyczności i miękkich kompetencji (wielu sytuacji nie da się przewidzieć – ile osób pojawi się danego dnia, jak będą pracować etc.). Okazało się np. że nie warto kompletować zespołu do przeprowadzenia ankiety na wiele tygodni przed wydarzeniem, ponieważ w międzyczasie część chętnych po prostu się wykruszyła. Świetnie sprawdziło się natomiast prowadzenie stale powiększanej bazy kontaktowej do osób chcących zostać wolontariuszami i kierowanie zapytań do tej grupy.

• Pod koniec czerwca odbyło się otwarte spotkanie z przedstawicielami instytucji kultury, które zgodziły się pomóc w przeprowadzeniu badań uczestników wydarzeń. Na ile pytania i ewentualne wątpliwości uczestników pozwolą na przygotowanie bardziej użytecznego raportu końcowego?

Bardzo liczyliśmy na feedback ze strony instytucji, spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem, odbyła się dyskusja. Ale widać też, że przedstawicielom instytucji trudno zadawać bardzo dociekliwe pytania, w momencie w którym tylko powierzchownie znają wyniki researchu. Być może tego rodzaju działania powinny odbywać się dwuetapowo: prezentujemy wyniki, zespoły mają czas na dyskusje, przemyślenie własnych pytań, a potem następuje dalsza część badania, już w odniesieniu do konkretnych obserwacji.

• Czy na tym etapie możesz zdradzić już niektóre z wyników i wątków badań, które zostaną zaprezentowane w pełnej formie podczas grudniowej konferencji?

Pracujemy obecnie nad raportem i wystawą, zainteresowanych pojedynczymi wątkami – np. wizualizacją i analizą danych oraz metodologiami badawczymi – zapraszam do lektury notek na blogu, który jest najlepszym źródłem informacji na temat naszych działań. Zapraszam także na grudniowe wydarzenie Kultura (w) danych, podczas którego nie tylko pokażemy wizualizacje, mapy itd, ale też przedyskutujemy z zaproszonymi gośćmi wiele ważnych obserwacji z badań. Na naszej wystawie przypadkowy odbiorca będzie mógł zapoznać się w kilka minut z animacją podsumowującą wyniki badania, z kolei pracownik kultury lub badacz zdobędzie pogłębioną wiedzę na temat projektu – wszystko w, mamy nadzieję, interesującej formie.