Dostępność komunikacyjna jest podstawowym warunkiem dobrze działającego ekosystemu kultury w mieście. Tym bardziej, że wykluczenie przestrzenne jest często skorelowane z innymi czynnikami, np. gorszym dostępem do edukacji. Jeśli mieszkańcy nie są w stanie szybko i bezpiecznie dojechać do centrum miasta, gdzie zlokalizowanych jest większość usług, rzadziej wybiorą się do kina, na warsztaty tańca lub lekcje angielskiego, nawet jeśli będą one darmowe.

Dlatego postanowiliśmy sprawdzić, jak wygląda dostępność komunikacyjna wybranych instytucji kultury w Katowicach. Pełne wyniki naszego eksperymentu omówimy podczas wydarzenia Kultura (w) danych na wystawie podsumowującej nasz projekt, natomiast tutaj prezentujemy prototypową analizę wykonaną dla nowej katowickiej inwestycji, Śląskiego Centrum Innowacji, które ma powstać w dawnej Hali Parkowej przy ulicy Kościuszki (do niedawna znajdowały się tam delikatesy firmy Alma).

Program Śląskiego Centrum Innowacji zostanie stworzony z myślą o dzieciach i młodzieży, którzy zazwyczaj będą odwiedzać obiekt w zorganizowanych grupach, dlatego sprawdziliśmy czasy dojazdu ze wszystkich szkół i placówek oświatowych w mieście do Centrum za pomocą samochodu oraz komunikacji publicznej. Skorzystaliśmy w tym celu z nawigacji Map Google, które pozwalają na pobranie rzeczywistego czasu przejazdu pomiędzy wskazanymi adresami.

• Lokalizacja: 19.011335370960,50.246267806709, Tadeusza Kościuszki 90
• Czas dotarcia na miejsce: wtorek, 11.00
• Środek transportu: komunikacja publiczna i samochód

Wykaz 656 placówek wraz z profilem i adresami pozyskaliśmy z Systemu Informacji Oświatowej (były to dane sprzed reformy systemu edukacji). Następnie, korzystając z Google Distance Matrix API, w automatyczny sposób zmierzyliśmy czasy dojazdu z tych lokalizacji. Wyniki zwizualizowaliśmy na mapach oraz poddaliśmy analizom statystycznym.

Spoglądając na mapy prezentujące czasy dojazdu środkami komunikacji publicznej z podróżą samochodem, należy pamiętać o tym, że wartości odpowiadające kolorom nie zostały przeskalowane w sposób umożliwiający ich porównanie na obydwu mapach. Oznacza to, że gdy na mapie transportu publicznego podróż do centrum z punktu oznaczonego kolorem czerwonym może zająć godzinę, dla samochodu oznaczono tym samym kolorem nawet dwa razy szybszą podróż.

Nawet gdy znamy konkretne czasy dotarcia ze szkół i placówek oświatowych do Hali Parkowej przy ulicy Kościuszki, nie wiemy do końca, jakie ma to znaczenie dla potencjalnego uczestnika wydarzeń? Dla nowojorczyka półgodzinna podróż metrem z Brooklynu na dolny Manhattan może nie być niczym nadzwyczajnym, podczas gdy dla mieszkańca małej miejscowości przyzwyczajonego do niewielkich dystansów będzie to już wyprawa dookoła miasta.

Z naszych analiz wynika, że średni czas dotarcia do danej lokalizacji wynosi około 28 minut dla komunikacji publicznej i 12 minut dla samochodu (założyliśmy, że kierowca przeznaczy kolejne 3 minuty na parkowanie). Co ciekawe, dokładnie tyle samo czasu potrzebowali zazwyczaj na dotarcie do instytucji uczestnicy przebadanych przez nas wydarzeń kulturalnych. Uznaliśmy więc, że odpowiednio 30 i 15 minut to komfortowy czas podróży.

Naszą uwagę zwróciły placówki, z których podróż do badanej lokalizacji zajęłaby aż 45 do 55 minut minut (ponad półtorej godziny w dwie strony). Zdecydowanie nie jest to czas zachęcający do wyprawy do centrum.

Co ciekawe, placówki te niekoniecznie są najbardziej oddalone od centrum miasta, co pokazuje kolejna tabela zawierająca instytucje, dla których występuje największa dysproporcja w czasach przejazdu różnymi środkami transportu.

Wiele instytucji, chcąc przyciągnąć do siebie osoby z dzielnic zagrożonych wykluczeniem, oferuje w ramach specjalnych programów edukacyjnych nie tylko darmowy wstęp do placówki, ale również bezpłatny przejazd środkiem komunikacji publicznej. Mając powyższe dane, łatwo wskazać placówki, dla których dotarcie na miejsce wydarzenia będzie stanowić problem. Można przygotować dla nich specjalną ofertę, na przykład zajęcia w terenie, a w przypadku dobrego czasu przejazdu samochodem − wynająć autokar, który sprawnie dowiezie ludzi na miejsce.

Często podnoszonym postulatem w dyskusji o katowickiej kulturze była decentralizacja instytucji i wydarzeń, w praktyce przeniesienie ich do dzielnic, tak żeby były one „bliżej mieszkańców”. Jednak podejmując decyzje, warto przewidzieć, czy działania takie w praktyce nie utrudnią dostępu do wybranych wydarzeń mieszkańcom z innych dzielnic, którym siłą rzeczy łatwiej dojechać do centrum. Ewentualnie można wskazać krytyczne rejony miasta, które rzeczywiście są odcięte od śródmieścia i na nich skupić uwagę w pierwszej kolejności. W raporcie podsumowującym nasze badania przedstawimy dostępność komunikacyjną instytucji znajdujących się w różnych częściach śródmieścia.