Sieć dała nam łatwy dostęp do informacji o niszowych inicjatywach, które nie mogły sobie wcześniej pozwolić na kosztowną reklamę w prasie i telewizji lub z założenia pozostawały elitarne i niedostępne dla masowego odbiorcy. Twórcy z kolei za pomocą mediów społecznościowych są w stanie dotrzeć do jednoznacznie zdefiniowanych grup użytkowników – osób zainteresowanych teatrem, malarstwem, różnymi gatunkami muzycznymi czy lokalnym aktywizmem. Wydawałoby się, że to optymalne rozwiązanie, jednak czasem prowadzi ono do negatywnych konsekwencji związanych z nadmiarem treści: brakuje nam czasu i uwagi, by przeczytać wszystkie ciekawe książki i artykuły lub wziąć udział w każdym interesującym nas spotkaniu czy koncercie.

Co możemy zrobić w tej sytuacji jako badacze, twórcy, animatorzy lub osoby odpowiedzialne za promocję wydarzeń kulturalnych? Jak sprawić, by media społecznościowe wzbogacały nasze doświadczenia i dostarczały wartościowej wiedzy zamiast potęgować niepokój informacyjny?

Szczególnym wyzwaniem jest połączenie wiedzy o użytkownikach mediów społecznościowych, takich jak Facebook, Instagram czy Twitter, z wynikami badań kultury prowadzonych tradycyjnymi metodami socjologii i nauk o kulturze. Chodzi o to, by wykorzystać potencjał analizy dużych zbiorów danych, nie rezygnując z precyzji badań ankietowych, wywiadów i obserwacji, dzięki którym możemy lepiej poznać potrzeby i intencje uczestników kultury. Równie ważne jest zrozumienie, w jaki sposób i w jakim stopniu aktywność użytkowników sieci wiąże się z udziałem w wydarzeniach kulturalnych.

Jak zatem wykorzystać uniwersalne narzędzia analizy i wizualizacji danych do badania katowickiej kultury? Dojrzewamy już do refleksji o tym, jak powinno rozwijać się miasto po zakończonych obchodach 150 urodzin oraz uruchomieniu strefy kultury składającej się z Muzeum Śląskiego, sali koncertowej NOSPR oraz Międzynarodowego Centrum Kongresowego. W ubiegłym roku byliśmy świadkami wielu debat, konsultacji i ożywionych dyskusji w mediach społecznościowych. Szereg rekomendacji dotyczących rozwoju kultury w Katowicach zamieszczono w raporcie DNA Miasta.

Choć jednym z głównych postulatów jest demokratyzacja życia kulturalnego, wydaje nam się, że dyskusja o katowickiej kulturze w zbyt dużym stopniu opiera się na opiniach tworzących ją na co dzień osób. Dominują często doraźne głosy pracowników instytucji, członków organizacji pozarządowych, twórców, ekspertów i opiniotwórczych liderów środowisk, brakuje natomiast przemyślanych i długofalowych inicjatyw pozwalających poznać opinie i potrzeby rzeczywistych uczestników wydarzeń kulturalnych.

Przykładem może być dyskusja o tym, co skłania ludzi do udziału w wydarzeniach i skąd przyjeżdżają oni do centrum metropolii. Niewiele instytucji regularnie bada swoich odbiorców, jak zatem rozpoznać, czy wydarzenia kulturalne służą gościom czy mieszkańcom Katowic? Jeśli nie wiemy, kto bierze w nich udział, według jakich założeń przeprowadzić – być może słuszną – decentralizację kultury w mieście? Podobnie wygląda skądinąd ważna dyskusja o roli strefy kultury w ożywianiu śródmieścia. Niewiele wiemy o odbiorcach NOSPR czy Muzeum Śląskiego: jak często przyjeżdżają tam samochodami, czy po koncercie lub wernisażu udają się na Rynek lub do pubów i restauracji – jak zatem ocenić, czy umiejscowienie strefy rzeczywiście odcina jej użytkowników od centrum miasta?

Nasze badanie nie ma na celu rozstrzygnięcia wszystkich wątpliwości związanych z rozwojem miasta poprzez kulturę, nie odważymy się na sformułowanie jednoznacznych rekomendacji. Chcemy natomiast dostarczyć danych i narzędzi badawczych, które ułatwią dyskusję i podejmowanie rzeczowych decyzji. Oczywiście badania oparte na danych nie gwarantują z zasady większej obiektywności, pozwalają natomiast analizować niewielkim kosztem duże liczby użytkowników i wydarzeń, dając nadzieję na odkrycie trudnych do wychwycenia w inny sposób prawidłowości.

Prowadzimy badanie w otwartym modelu pracy projektowej stosowanym przez Medialab Katowice. Staramy się, by proces pozyskiwania i analizy danych był jak najbardziej transparentny, dlatego opublikujemy nie tylko ostateczne wyniki, ale również surowe dane, a także skrypty i notatki na temat metodologii. Od początku poddajemy krytycznej refleksji sposób prowadzenia badań, organizując otwarte dla wszystkich warsztaty i spotkania, podczas których wspólnie z uczestnikami poszukujemy najlepszych rozwiązań. Robimy to, żeby lepiej zrozumieć specyfikę życia kulturalnego Katowic, ale również po to, by wypracować i przetestować uniwersalne metody pracy z danymi, które znajdą zastosowanie w innych projektach.

Informacja: badanie prowadzi Medialab Katowice i instytucja Katowice Miasto Ogrodów. Projekt realizowany jest ze środków miasta oraz współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Kreatywna Europa.